Cây cảnh, là một thú chơi văn hóa mà từ xưa các cụ đã chọn chơi để thể hiện mình, khẳng định mình, đồng thời cống hiến cho đời cái đẹp thẩm mỹ và đạo đức. Người Việt Nam ta có truyền thống yêu thiên nhiên, yêu cái đẹp,qua bao đời các cụ đã chọn lọc đủ danh hoa, dị thảo, quái thạch, kỳ thú và trình độ chơi cây cảnh của ông cha ta đã nâng đến trình độ nghệ thuật siêu đẳng.
– Từ xưa đến nay, phía trước hay xung quanh nhà ở quê cây cảnh trang trí là hàng rào bông bụp, lá xanh thẫm, điểm hoa đỏ tươi, hay hàng rào duối xanh đậm, ẩn lấm tấm quả vàng, hay hàng rào găng xén phẳng như bức tường .Vào ngõ, ta bước giữa 2 dải vườn dài song hành viền bằng cây cảnh là cỏ tóc tiên hay cây hoa báo mưa (hay là cây hoa hiên), đi vào phía trong ta gặp chuối đằng sau, cau đằng trước, lại rất có thể gặp một cây hoa mộc, một cây dạ hợp, những luống hồng, luống huệ, những khóm nhài trong khu vực một vườn rau, những cây cam, cây bưởi, cây chanh vừa thơm hoa vừa ngon quả, một dàn trầu xanh mơn mởn nơi đầu nhà, một dàn thiên lý trước cửa…Lúc nào cảnh nhà cũng xanh tươi mát rượi nhờ vào sự có mặt của nhiều loại cây cảnh quanh nhà. Tùy từng mùa, không gian cứ ngây ngất mùi hoa bưởi, hoa dạ lan hay thoảng thoảng mùi hoa cau, hoa nhài, hoa hồng…
– Cây cảnh hoa lá xưa trên đất nhà một quí tộc hay nho sĩ, được trồng không thể thoát ly cái ảnh hưởng sâu đậm của phong cách dân gian. Trong vườn cây cảnh của những người thượng lưu ngày xưa, cây cỏ, non nước được lựa chọn, chăm non và bày biện theo những công thức và ước lệ sẵn có. Chơi cây cảnh cũng phải có luật. Nhiều loài cây có sức sống bền vững được đưa vào trồng trong chậu, được uốn nắn, cắt sửa cho đúng các “thế” đã qui định. Các thế cây được gọi bằng từ ngữ sách nho : phụ tử tương tùy, mẫu tử tương thân, huynh đệ tương cố, bằng hữu tương giao, bạch ốc xuất công khanh…Quả núi non bộ đặt giữa bể nước cũng phải có “thế” núi và phải tuân thủ những điều qui định về thẩm mỹ và về kiêng kỵ.
– Ngày nay, đời sống vật chất của nhân dân đã khác xưa. Tốc độ đô thị hóa nhanh. Tất yếu đời sống tinh thần cũng phải nâng theo. Nhu cầu thẩm mỹ đưa thiên nhiên gần gũi với con người trở thành xu hướng chung và là nhu cầu của mọi tầng lớp trong xã hội.Thú chơi cây cảnh, cũng như bố trí cây, hoa cảnh quanh nhà thời nay cũng tuân theo nguyên tắc của người xưa. Tuy nhiên chủng loại cây cảnh thì thì phong phú hơn vì được bổ sung bởi nhiều loài cây mới, lạ và cách bố trí có phần thoáng hơn theo xu hướng hiện đại.
– Cây cảnh, hoa lá có sự hấp dẫn làm cho người ta sống khỏe hơn, tạo sự gần gũi đầm ấm. Cùng với các loại hình sinh vật cảnh, thú chơi cây cảnh nghệ thuật đang được phát triển, từ đô thị đến nông thôn trong mọi tầng lớp người dân đem lại nguồn sắc hương phong phú cho đời sống tinh thần của con người.
Lê Quang Khang – Phan Văn Minh
