Cây Hoàng Lan còn có tên là cây Công Chúa, Ngọc lan tây, tên tiếng Anh là Perfume Tree với tên khoa học là Cananga odorata ( Lam. ) Hook.F. & Thoms thuộc Họ Annonaceae ( Họ Mãng cầu). Đây là cây trồng trang trí sân vườn rất được ưa chuộng bởi có hoa quanh năm và hương thơm của hoa cây Hoàng Lan làm quyến rủ lòng người.
1. Mô tả cây Hoàng Lan
Cây được trồng nhiều ở Đông Nam Á, biên độ sống của loài này khá rộng rãi từ 1 – 800m so với mực nước biển, thích hợp với nhiều loại đất, từ đất sét đến đất cát pha sét, không chịu úng phèn, mặn.
Cây Hoàng Lan thuộc nhóm cây trung mộc cao 10 – 15m, tán tròn, nhiều cành nhánh, các nhánh non thường rủ xuống dài khoảng 2 – 3m. Vỏ nhẵn, màu xám trắng. Tán lá cây Hoàng Lan dễ cắt tỉa, tạo tán.
Lá đơn mọc cách, cùng xếp dọc trên cùng mặt phẳng, màu xanh đậm, dài 18-20cm, rộng 3- 5cm, hình thuổn hơi giống hình chữ nhật, đầu nhọn, gốc tròn, mặt trên láng, mặt dưới gân nổi rõ.Hoa tự chùm, mỗi chùm có 6 – 12 hoa, mọc ở nách lá, có 3 đài, 6 cánh, dài 6 – 8cm. Cánh hoa mọc xoắn lại khi còn non, mềm rủ xuống khi trưởng thành. Hoa có mùi rất thơm, lúc đầu màu xanh lá mạ, chuyển thành vàng đậm, biến đổi thành màu vàng nâu trước khi rụng. Quả thịt, mọc thành chùm, non màu xanh, già màu xanh đen, chín màu nâu đen bóng, dài hoặc tròn, chứa 6 – 12 hạt, thịt quả khi chín có mùi thơm rất hấp dẫn các loài thú nhỏ, chim.
2. Nhân giống cây Hoàng Lan
Khi quả cây Hoàng Lan chín chuyển sang màu nâu đen có thể thu lượm ngay dưới gốc cây hoặc hái trên cây. Loại phần thịt quả bằng cách bóp vỏ và thịt quả trong nước, lọc lấy hạt, phơi khô. Hạt để nơi khô thoáng có thể bảo quản được 12 tháng.
Nếu gieo tự nhiên, hạt nãy mầm sau một tháng, nếu xử lý qua nước sôi, 3 -5 ngày sau hạt sẽ nẫy mầm.
Hạt gieo trực tiếp trên liếp gieo, chọn cây mạ khỏe mạnh đạt được 2 cặp lá mới đem cấy vào túi bầu. Thành phần hỗn hợp trong túi bầu gồm 70% đất mặt tại vườn ươm, 30% phân xanh và tro trấu.Che 50% ánh sáng cho cây con lúc nhỏ, tháo bỏ giàn che trước khi xuất vườn 2 tháng.
3. Công dụng của Cây Hoàng Lan
3.1 Hoa cây Hoàng Lan làm nguyên liệu chế biến nước hoa, xà bông, mỹ phẩm
Sản phẩm chiết xuất đầu tiên dùng làm nguyên liệu cho công nghiệp nước hoa. Là thành phần cơ bản trong nước hoa nổi tiếng hiệu Chanel#5 của Pháp. Dầu hoa Hoàng Lan trộn với dầu dừa làm thành dầu gội đầu, dầu cây Công chúa không độc tố, không gây dị ứng.
3.2 Trồng làm cảnh quan trang trí sân vườn
Hình dáng đẹp, dễ tạo tán, cây thường xanh ít rụng lá theo mùa, hoa đẹp có mùi thơm rất thích hợp cho việc trồng cây đường phố, công viên, khuôn viên…
3.3 Làm thuốc
Vỏ làm thuốc chữa đau bao tử, nhuận trường. Ở Java, hoa khô dùng làm thuốc trị bệnh sốt rét, hoa tươi giã nhuyển thành bánh trị bệnh dời leo. Dầu chiết xuất từ hoa Hoàng Lan trị chứng ngẹt thở, áp huyết cao.Ở Malaixia người ta dùng hoa cây Hoàng lan để trị hen suyển, thống phong, nhức đầu ( hoa chứa canangin).
Theo KS Nguyễn Sơn Thụy
