Cây Lựu hay Thạch lựu là một loài cây cảnh quen thuộc với người Việt, có thể nó đã được người Việt nâng niu hằng trăm năm trước. Hiện cây Lựu vẫn là cây cảnh được nhiều nhà vườn bảo tổn,vì nó có ngoại hình đẹp, cây thân gỗ,cành nhánh nhiều, lá nhỏ màu xanh sáng, đặc biệt hoa khá lớn màu đỏ chói rất bắt mắt, mỗi lần hoa nở rộ như cây đang phun lửa giữa trời hè . Chính vì vậy trong tác phẩm Bích câu kỳ ngộ, tác giả đã xem cây lựu là một trong bốn cây biểu trưng của bốn mùa.
Đua chen thu Cúc xuân Đào
Lựu phun lửa hạ, Mai chào gió đông.
Cây Lựu (Punicơ granatum) có nguồn gốc ở Iran và miền tây dãy Hy Mã Lạp Sơn, được trồng làm cây ăn quả, cây cảnh hoặc cây làm thuốc phổ biến ở Iran, Iraq, Azer-baijan, Afghanistan, Pakistan, Ấn Độ, Nga và vùng Địa Trung Hải.
Nó cũng được trổng phổ biến ở miền Nam Trung Quốc và vùng Đông Nam Á, trong đó có nước ta. Ở Hàn Quốc và Nhật Bản, nhiều giống Lựu khác nhau về kiểu hoa và màu hoa ngày càng phát triển phổ biến và đặc biệt được dùng rộng rãi cho việc tạo cây bonsai.
Ở nước ta, hiện nay cây Lựu được trổng khắp các tỉnh thành từ Bắc chí Nam. Nhiều nơi chọn giống lựu cao cây, sai quả và quả lớn, hạt nhiều cơm để trồng làm cây ăn quả, sản xuất hàng hóa. Môt số nơi chọn giống lựu thấp cây để trồng làm cảnh. Giống thấp cây cũng có loại hoa thưa do mọc đơn lẻ, nhưng cũng có loại hoa dày đặc do mọc thành cụm.
Lựu không chỉ là cây trồng để ăn quả hay để làm cảnh mà nó còn là một loài cây dược liệu quí, được sử dụng trị bệnh ở rất nhiều nước trên thế giới từ trước đến nay. Ivan A.Ross đã công bố trong tác phẩm Medicinal Plants of the World,xuất bản ở New Jersey năm 1999 việc sử dụng cây Lựu trong nền y học truyền thống của hơn 20 nước khác nhau từ châu Mỹ, châu Âu đến châu Á. Qua đó cho thấy các bộ phận của cây từ rẽ, thân, lá, hoa đến quả đều được dùng làm thuốc và các chứng bênh thường được điều trị bằng các bộ phận của cây lựu bao gồm tiêu chảy, kiết lị, bỏng, viêm đường hô hấp, viêm nhiễm đường tiết niệu, tẩy giun sán kể cả sán dây, bệnh giang mai, các bệnh phụ khoa, điều hòa kinh nguyệt…
Qua cuốn Cây thuốc và Vị thuốc Việt Nam , GS. Đỗ Tất Lợi cho biết vỏ rễ lựu trị sán ; vỏ rễ và vỏ thân lựu làm thuốc ngậm chữa đau răng; vỏ quả chữa tiêu chảy và kiết lị. Qua từ điển cây thuốc Việt Nam, Ts. Võ Văn Chi cho biết , thịt quả lựu dùng trợ tim, giúp tiêu hóa, dịch quả tươi làm mát, hạ nhiệt; hạt giúp tiêu hóa; hoa dùng chữa viêm tai đề phòng chảy mủ. Một số tài liệu khác còn cho biết hoa có tác dụng trị các vết thương chảy máu, chảy máu cam, viêm tai giữa, làm ấm phổi, tăng cường tiêu hóa; lá giã nát đắp chữa các vết thương bầm tím, tụ máu, dịch lá dùng rửa các nốt chốc đầu, các nốt đậu mùa chóng lên da non; quả trị chứng quai bị, hắc lào, trĩ ra máu, khí hư, rễ sát khuẩn,chữa cam răng,cam mũi.
Một điều cần lưu ý, vị thuốc từ cây lựu thường được dùng với tên Thạch lựu nên khi sử dụng độc giả không nên nhầm với ” Phan thạch lựu” vì Phan thạch lựu là tên tiếng hoa chỉ cây ổi.
Theo Đỗ Xuân Cẩm- Tapchihoacanh
