Tên tiếng Việt: Cỏ ban, nọc sởi, châm hương, địa nhĩ thảo
Tên khoa học: Hypericum japonicum Thunb.
Họ: Hypericaceae
Công dụng: Đắp vết thương, viêm gan vàng da, mọc sởi
Mô tả cây
- Cây thân thảo nhỏ, mang nhiều cành, cao chừng 10-20cm, thân nhẵn.
- Lá mọc đối, hình bầu dục, không cuống, trên phiến có những điểm chấm nhỏ, soi lên sáng lại càng rõ. Phiến lá dài 7-10mm, rộng 3-5mm.
- Hoa nhỏ mọc màu vàng, mọc đơn độc ở kẽ lá, có cuống dài 4- 5mm. Lá bắc và lá đài nhẵn (do đó khác loài Hypericum nepalense).
- Quả nang hình trứng, dài 4mm, mở bằng 3 van dọc, thai tòa trắc mô ở cạnh các van. Hạt hình trụ, hơi thon có vạch dọc, chiều dài chừng 1mm.
Đặc điểm nhận dạng với loài Hypericum nepalense : Lá bắc và lá đài nhẵn.
Phân bố, thu hái và chế biến
- Cây ban mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam, hay gặp tại những ruộng mạ, ruộng bỏ hoang, hơi ẩm, mùa xuân cây bắt đầu xuất hiện, mùa hạ nở hoa, sang thu đông lại lụi hết. Có mọc tại Trung Quốc (cũng thấy dùng làm thuốc-Quảng Tây), các nước khác vùng nhiệt đới và á nhiệt đới.
- Dùng toàn cây tươi, có khi phơi hay sấy khô.
Thành phần hóa học
Toàn thân chứ sarotranol, isojacareubin
Tính vị, công năng
Vị đắng, ngọt, tính mát có tác dụng nhanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu sưng, giảm đau
Công dụng và liều dùng
- Theo kinh nghiệm dân gian, cây ban có tác dụng thanh thấp nhiệt, tiêu thũng trướng, khứ tích tiêu thực (chữa tiêu hóa kém, đầy),dùng chữa cam tích, thấp nhiệt hoàng đản, dùng ngoài chữa rắn cắn, bị thương, sưng đau.
- Ở Trung Quốc, cây ban chữa viêm gan cấp, viêm ruột thừa, viêm amidan, cam tích ở trẻ em
- Ở Malaysia, cây ban vò nát đắp ngoài vết thương, cây giã nát với gừng chữa sốt rét.
Đơn thuốc:
- Chữa rắn độc cắn: Giã nát cây ban, thêm ít băng phiến đắp lên vết rắn cắn đã được chích rộng ra.
- Chữa hoàng đản: Cây ban 40 hoặc 60g khổ sắc uống.
- Chữa viêm gan vàng da: Cây ban tươi 40g, sắc nước uống
- Chữa trẻ em lên sởi: Cây ban tươi một nắm sắc uống hàng ngày để giải độc, hoặc phối hợp với kim ngân hoa hay lá diếp cá sắc nước uống
- Chữa viêm niêm mạc miệng: Cây ban tươi 70g giã nát ép lấy nước, tẩm vào vải gạc rồi lau rửa miệng ngày 1-2 lần; người lớn có thể ngậm.
