Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là những chất dùng diệt trừ dịch hại hoặc dẫn dụ dịch hại đến để diệt trừ.
Đường xâm nhập và tác động của thuốc BVTV
1. Đường xâm nhập: Thuốc xạm nhập vào cơ thể sâu hại qua 3 đường chính
– Tiếp xúc: qua da
– Vị độc: qua miệng
– Xông hơi: qua lỗ thở.
Thuốc xâm nhập vào cơ thể sâu có thể bằng cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Cách gián tiếp chủ yếu ở các thuốc có khả năng nội hấp (hoặc lưu dẫn, do thuốc hấp thụ và vận chuyển trong cây rồi sâu ăn phải, nhất là với sâu hút chích) và khả năng thấm sâu (thuốc thấm qua lớp biểu bì lá tiếp xúc với sâu như sâu vẽ bùa).
2. Cơ chế tác động
– Thuốc trừ sâu sao khi vào trong cơ thể phần lớn tác động lên hệ thần kinh làm sâu tê liệt hoạt động và chết. Một số thuốc có tác dụng chống lột xác (như Applaud), dẫn dụ (như Vizubon) hoặc xua đuổi (các thuốc cúc tổng hợp, dầu khoáng). Thuốc vi sinh tác động bằng ký sinh trên cơ thể sâu.
– Thuốc trừ bệnh chủ yếu tác động vào tế bào của vi sinh vật gây bệnh hoặc kích thích hệ thống kháng bệnh trong cây.
– Thuốc trừ cỏ có nhiều cơ chế như ức chế quang hợp, ức chế tổng hợp protid hoặc lipid, phá hủy tế bào cây cỏ.
– Thuốc trừ chuột có cách tác động vào thần kinh, chống đông máu hoặc gây bệnh đường tiêu hóa cho chuột.
– Thuốc trừ ốc tác động vào thần kinh hoặc làm mất chất nhờn ở miệng.
3. Phổ tác dụng
Là số nhóm đối tượng mà thuốc có thể phòng trừ được. Số nhóm đối tượng nhiều thì gọi là thuốc có phổ tác dụng rộng, số nhóm ít là thuốc có phổ tác dụng hẹp (hoặc thuốc chọn lọc).
Thuốc trừ sâu diệt được cả sâu miệng nhai và chích hút là thuốc có phổ tác dụng rộng (các thuốc lân hữu cơ, cúc tổng hợp) thuốc chỉ diệt được nhóm sâu miệng nhai (như vi khuẩn Bt) hoặc sâu chích hút (Applaud) là thuốc có tác dụng hẹp.
Trong các thuốc trừ bệnh có thuốc chỉ trừ được bệnh đạo ôn lúa (như các thuốc Beam, Fuji – one) hoặc chỉ trừ được nấm Rhizotonia gây bệnh đốm vằn lúa, ngô, lở cổ rễ cây con..(như thuốc Validacin) là thuốc phổ hẹp. Các thuốc trừ bệnh nhóm Carbamat (Carbendazim), nhóm Dithio carbamat (Zineb, Mancozeb), nhóm Triazole (Tilt, Score) thuốc gốc Đồng…trừ được nhiều loại bệnh là thuốc phổ rộng.
Các thuốc trừ cỏ, có loại chỉ diệt được cỏ hòa bản (như Whip – S, Facet), có loại chỉ diệt cỏ năn lác và lá rộng (như 2,4 D, Ally), có thuốc phổ tác dụng rộng, diệt được cả 3 nhóm cỏ (như Sofit, Sirius. Top shot và nhiều loại thuốc hỗn hợp).
4. Thời gian tác động của thuốc trừ cỏ
Thời gian tác động khác nhau giữa các loại thuốc. Có thuốc chỉ tác động ở giai đoạn hạt cỏ đang nảy mầm, trước khi mọc thành cây, gọi là thuốc tiền nảy mầm (thuốc diệt mầm). Có loại thuốc chỉ diệt cỏ sau khi đả mọc thành cây, gọi là thuốc hậu nảy mầm. Trong các thuốc hậu nảy mầm còn chia thành hậu nảy mầm sớm (diệt cây cỏ khi còn nhỏ) và hậu nãy mầm trễ (diệt được cả cây cỏ khi đã lớn).
5. Tính chọn lọc của thuốc trừ cỏ
Là đặc tính thuốc diệt cây cỏ trong ruộng mà không hại cây trồng. Tính chọn lọc này là do phổ tác dụng, thời gian tác động của thuốc và đặc điểm hình thái, sinh lý cây khác nhau,
Thí dụ thuốc 2,4 D, Ally chỉ diệt cỏ năn lác và lá rộng còn lúa là cây họ hòa bản nên không bị hại. Thuốc Onecide chỉ diệt cây hòa bản (cỏ chỉ, cỏ mần trầu) còn đậu là cây lá rộng nên không bị hại. Thuốc Sofit chỉ diệt hại cỏ khi đang nảy mầm, còn hạt lúa khi gieo đã nảy mầm rồi nên không bị hại (nếu gieo hạt lúa chưa nảy mầm cũng có thể bị hại). Cây lúa có phiến lá nhỏ và đứng thẳng, biểu bì cứng nên không bị hại, còn cỏ lá rộng có phiến lá rộng và xòe ngang hấp thu nhiều thuốc nên bị hại. Khi phun thuốc Sirius cây lúa cũng hấp thu nhưng mau bị các men trong cây lúa phân hủy còn trong cỏ lồng vực thuốc chậm phân hủy nên cỏ bị hại.
Nguồn : Cẩm nang bác sĩ cây trồng – Nguyễn Mạnh Chinh
