Pergola là một cấu trúc cổ điển xuất hiện trong các thiết kế sân vườn thời kỳ Phục hưng, dưới hình thức là một không gian mở với các cột xung quanh đỡ bên trên là mái vòm lớn, pergola đóng vai trò như trung tâm của các sân trong hay khu vườn châu Âu. Về sau cấu trúc đơn giản này vẫn được sử dụng và ngày càng được ưa chuộng hơn bởi các công năng tiện ích cũng như tính thẩm mỹ rất cao mà nó mang lại.
Ta có thể tìm thấy một số hình thức tương tự như pergola được đặt trong vườn như một vật trang trí, kích thước tương đối nhỏ với hai chân đỡ là các tấm lưới mắt cáo làm giàn cho các dây leo quấn quanh. Hình thức này được gọi là “arbor”– một dạng cấu trúc tự đứng vững, đơn giản và nhỏ hơn pergola, phần mái có thể thẳng hoặc uốn cong để làm điểm nhấn trên một lối đi trong vườn.Thật khó để sử dụng một từ tiếng Việt nào đó thay thế cho “pergola”, dù có nhiều nét tương đồng với các giàn trồng dây leo ở nước ta nhưng pergola độc lập trong xây dựng và thiết kế cũng như không phụ thuộc vào việc có hay không thảm thực vật kèm theo. Trong thiết kế cảnh quan hiện đại, pergola được biết đến như một điểm nhấn nghệ thuật đầy phong cách thể hiện cá tính, sở thích cũng như gu thẩm mỹ của gia chủ.
Pergola có cấu trúc lớn hơn, đi kèm hệ thống cột đỡ và có dạng tuyến tính lặp lại, có thể đứng độc lập hoặc hỗ trợ cho các thành phần khác của ngôi nhà như bếp ăn ngoài trời, patio, hiên đón hay “làm duyên” cho khu vực hồ bơi.
Từ pergola gỗ – “gã khổng lồ đỏm dáng”…
Mặc dù có rất nhiều bộ pergola bán sẵn bằng vật liệu tổng hợp hoặc kim loại nhưng gỗ vẫn luôn là sự lựa chọn ưu tiên nhất. Trong đó các loại gỗ cứng như gỗ đỏ hay tuyết tùng đều chống cong vặn, chịu kháng lực tốt và độ bền rất cao. Ngày nay, khi nguồn gỗ tự nhiên ngày càng khan hiếm, thì sự lựa chọn ốp mặt gỗ nhân tạo cho các khung xương sắt thép cũng dần được phổ biến. Người ta hoàn toàn có thể bỏ qua mối lo về các biện pháp đối phó với mối mọt, chống thấm, ẩm mốc hay việc xử lý bề mặt gỗ tự nhiên hết sức kỳ công, mà chỉ việc thoả sức chọn lựa màu sắc và hình thức của những pergola “giả gỗ” vô cùng sang trọng và đa dạng, linh hoạt phù hợp với nhiều phong cách sân vườn khác nhau.
Đến những “đứa em sinh muộn”…
Những vật liệu hiện đại như nhựa vinyl cũng rất phù hợp với những gia chủ không đòi hỏi quá cao về sự cầu kỳ trong hình thức hay nói vui là “không ngại bị đụng hàng”. Giá cả ổn định, lắp đặt nhanh chóng là ưu điểm của pergola bằng loại vật liệu tổng hợp này, nhưng khuyết điểm có lẽ là sự thiếu dạng trong mẫu mã, chỉ đóng khung trong một vài phong cách và các kích thước môđun nhất định.
Ngoài ra cũng có thể bắt gặp các pergola với chất liệu kim loại. Mang đến dáng vẻ gọn gàng, tinh giản và cách tân, các pergola bằng kim loại được ưa chuộng sử dụng trong các biệt thự hay khu vực nghỉ dưỡng mang phong cách hiện đại. Nhưng bên cạnh đó nó vẫn xuất hiện trong các khu vườn cổ điển châu Âu bằng hình ảnh lãng mạn nhẹ nhàng của những hoa văn cách điệu hoa lá bám dọc thân cột.
“Nhập gia tuỳ tục”
Pergola luôn là một phần trong cảnh quan vì vậy chất liệu và màu sắc luôn phải phù hợp với môi trường xung quanh. Nếu công trình chính sử dụng gạch hay đá thì một pergola bằng gỗ đơn giản không phải là sự lựa chọn tốt nhất. Trong trường hợp này ta có thể sơn màu hoặc sử dụng vật liệu chủ đạo của công trình ở những phần thân cột, chân cột, vừa tạo sự liên kết cho tổng thể vừa tạo điểm nhấn đặc sắc cho pergola.
Một pergola hoàn hảo cũng cần được thiết kế sao cho phù hợp với khí hậu khu vực. Tại những nước nhiệt đới nắng gắt hay mưa nhiều thì việc thư giãn dưới một pergola trong vườn sẽ tạo nên không ít phiền toái, vì vậy một hệ thống rèm và mái che phù hợp là điều cần được quan tâm trong thiết kế.
Có thể kể đến các loại mái che hỗ trợ thông dụng bằng vải, bạt, kính hay nhựa PVC. Một mái che cố định bằng kính lọc sáng cho hình ảnh sang trọng mà không bị nặng nề và bị giới hạn không gian. Một mái che đóng mở linh động cũng đem đến cảm giác thoải mái, cho phép tận hưởng bầu trời và thiên nhiên vào những ngày thời tiết dễ chịu. Bên cạnh đó, hệ thống rèm che cho pergola cũng rất đa dạng như rèm cuốn, rèm tre, rèm vải, v.v… góp phần tô điểm cho pergola thêm bắt mắt cũng như tạo nên sự riêng tư nhẹ nhàng “làm duyên” cho không gian ước lệ này.
Bài và ảnh : KTS Nguyễn Thái Thuật Hiền
