Ở những nước có bốn mùa rõ rệt, có những loại cây thay lá vào mùa Thu để sang Đông đơm chồi, nẩy lộc ra lá cho mùa xuân. Ở Việt Nam, nhất là miềm Nam với hai mùa mưa nắng, ít có những loại cây thay lá hàng loạt để đâm chồi, nẩy lộc vào dịp Tết. Ngay cả mai vàng ở miền Nam, muốn có bông vào dịp Tết, mọi người đều phải chọn ngày lặt lá trước Tết.
Những cây bonsai cũng vậy. Theo kinh nghiệm của nhiều nghệ nhân chơi kiểng lâu năm, muốn có lá nhỏ, xinh đẹp hòa hợp với dáng cây cổ thụ thu gọn này, nghệ nhân phải chuẩn bị cho những ngày Tết khoảng hai ba tháng trước.
Ở miềnTây, thường sau những ngày trướclũ rút đi, độ giữa tháng chín, tháng mười âm lịch, khi có cái không khí se lạnh vào buổi sáng, nghệ nhân lại bắt đầu với công việc uốn sửa tàng lá cho những cây kiểng của mình. Những ngày này, vào những buổi sáng sớm hoặc những buổi chiều trời mát, đến thăm nhà một nghệ nhân, chúng ta sẽ thấy bắt đầu một không khí thú vị với niềm vui âm thầm của họ khi đang nâng niu, chăm sóc lại từng gốc kiểng trong vườn.
Bon sai Việt Nam, ngoài một số chủng loại có lá tương đối nhỏ có thể hòa hợp với dáng cây, như cần thăng, kim quít,…đa số còn lại có lá khá lớn, muốn trở thành một cây có sự hài hòa giữa thân, cành, lá, phải có sự kiên trì, đam mê và tài khéo léo của nghệ nhân.
Những kinh nghiệm được góp nhặt sau đây, từ nhiều nghệ nhân lão thành, có thể là một đề tài trao đổi giữa những nghệ nhân bonsai Việt Nam.
Những loại bonsai nên lặt lá sửa cành mỗi năm:
Việc lặt lá sửa cành để cây có lá nhỏ, là cần thiết đối với loại Bonsai gừa tàu.Thường sau khi lặt lá, sửa tàng họ không tưới nước một hai ngày hoặc chỉ tưới ít đến khi cây đâm chồi đều khắp các cành. Điều này thường làm cho nhiều cành nhỏ được uốn hướng về phía mặt chậu dễ bị chết. Để những cành này có thể sống, nghệ nhân duy trì một số lá, và khi có chồi mới, họ mới tỉa những lá này. Khi cây khá hoàn chỉnh cũng không nên tưới quá nhiều nước để cây tăng trưởng nhanh, thời gian cây kiểng cho nghệ nhân thưởng thức được nhiều tháng. Sau đó nên “thả” nó, không nên để nó ở môi trường thiếu nước nữa.
Nghệ nhân Võ Văn Giàu, Long An, với hàng chục tác phẩm bonsai độc đáo, trong đó phần nhiều là mai chiếu thủy và gừa tàu, đặc biệt anh rất thích lâm vồ. Đây là loại cây thường cho gốc đẹp, những lá rất to. Để hạn chế nó, anh cũng thường tỉa lá như mai chiếu thủy và gừa tàu, nhưng công phu hơn. Khi lá non ra, những lá lớn lại được anh tỉa bớt, cây sẽ cho những lá khác nhỏ hơn rất nhiều, có thể thích hợp được với dạng cây.
Những loại bonsai nên hạn chế lặt lá:
Theo kinh nghiệm của nghệ nhân Ba Tín, khi uốn tỉa cây sanh, không nên lặt hết lá, vì cây khó ra kịp chồi non và dễ chết. Khi cắt những nhánh nhỏ, nên chừa một hai lá, để từ những nách lá đó sẽ ra những chồi mới. Khi uốn kiểng, nhiều nghệ nhân cũng không quấn dây đồng quá chặt vào cành cây như nhiều sách bonsai nước ngoài hướng dẫn, mà rất lơi, chỉ để cành cây tựa vào những vòng dây đồng, và uốn vòng dây đồng theo chiều nghệ nhân vừa ý. Đặc biệt, với nghệ nhân Ba Tín, chỉ dùng tay sửa cành hàng ngày. Theo ông, bằng cách này sẽ không có dấu vết của bàn tay con người.
Theo nghệ nhân Chín Miêng, với hàng trăm chậu bonsai ở trong vườn mà đa số là cần thăng và kim quít, trong đó có những chậu bonsai “Rừng kim quít” gây nhiều ấn tượng, cho biết kinh nghiệm đối với kim quít là chỉ nên cắt tỉa, vì nếu lặt lá mà thiếu nước nhiều nhánh cây sẽ chết. thỉnh thoảng nên tưới phân hữu cơ.
Trong cuộc sống, hạnh phúc là sự đợi chờ. Hãy mong sáng hôm sau thức dậy được nhìn thấy những mầm non đang ló dạng
Tác giả Nguyên Ly
