Cây còi cọc tự nhiên là cây bị thu nhỏ một cách tự nhiên. Chúng được thu lượm trên núi cao hay tại bờ biển, nơi thường có đất xấu và gió mạnh thường làm thân biến dạng đi. Hình dạng thân cây là điều tối quan trọng vì nếu là gỗ già thì bạn không thể thay đổi được. Cành của cây còi cọc tự nhiên thường kém, nhưng người tìm thấy cây không nên nản lòng, vì nó có thể được cải thiện bằng cách cắt tỉa cẩn thận.
Mùa tốt nhất để thu lượm cây là đầu mùa xuân. Đối với cây rụng lá theo kỳ, mặc dù không nên , nhưng có thể trồng lại chúng trong thời kỳ rộ lá. Tuy nhiên không được thực hiện việc này trước mùa hè vì phân nữa lá sẽ rụng ngay khi cây được đào lên. Mùa nguy hiểm nhất là khi lá vừa mới mọc và vẫn còn yếu.
Khi tìm thấy cây thích hợp, điều quan trọng là phải giữ được nhiều đất xung quanh khi đào cây. Khi đào cây lên, hãy thật cẩn thận, không nên cắt bỏ rễ cái. Nếu không tránh được điều này, nên cắt rễ càng xuống thấp càng tốt, nhất là trong trường hợp của cây thông. Sau đó dùng rêu tưới nước ẩm phủ lên rễ và đất, rồi cột chặt trong tấm lót bằng nhựa hay giấy.
Suốt quá trình vận chuyển về vườn ươm, cây nên được dựng thẳng tránh để bị lăn tròn hay xóc nảy quá nhiều, giữ cho nó luôn thoáng khí , không nên để lâu nơi chật chội, khép kín.Cây cần được che nắng và tránh gió, lá phải được xịt nước thường xuyên để giữ ẩm.
Trồng ngay cây khi đến vườn ươm, nên trồng trong chậu sâu và không bỏ đất gốc đi. Dùng dao sắt cạnh tỉa bỏ những rễ lộ ra khỏi đất. Nếu cây chỉ có một hay hai rễ lớn và dày, thì tốt nhất nên trồng cây cùng với đất của chính nó bên ngoài vườn hay cánh đồng.
Cây cần được che chắn để tránh ánh nắng trực tiếp và gió, đất phải được giữ ẩm và lá phải được xịt nước ít nhất là 3 hay 4 lần một ngày. Sau 3 hay 4 tháng chăm sóc, cây bắt đầu mọc rễ mới. Lúc này ta có thể bón phân và cho cây tiếp xúc với ánh sáng trực tiếp.
Cuối năm đầu tiên, chuyển cây từ chậu ban đầu hay từ ngoài vườn vào chậu thích hợp với kích thước của nó. Đất gốc vẫn phải được giữ lại và rễ phải được cắt tỉa. Nếu có quá nhiều rễ mới mọc từ gốc thân, thỉ tỉa bớt chỉ để lại những rễ chủ đích. Nếu chỉ có vài rễ mảnh mọc xung quanh rễ cái dày, thì chỉ nên xén bớt đi một ít, nếu bạn cắt quá sâu, cây sẽ chết. Rễ cái sẽ được cắt lần nữa vào vào cuối năm thứ hai và cuối cùng cắt ngắn vào năm thứ ba. Tuy nhiên ,chỉ nên thực hiện lần cắt cuối cùng này khi rễ mới xuất hiện ở gốc. Sự hình thành rễ này thường thấy nhiều ở thông và cần phải được xử lý cẩn thận.
Một khi cây đã khỏe và đứng vững, có thể dùng dây kim loại buộc cành và tạo hình cho cây, thường khoảng 3 tháng sau lần thay chậu thứ hai, tức là khi nó đã ở trong vườn ươm hơn 2 năm.
Không phải tất cả các cây đều bị còi cọc tự nhiên. Có lẽ Thông và Bách xù là loại thường thấy nhất ở tình trạng bị thu nhỏ, vì núi và bờ biển là môi trường sống tự nhiên của chúng. Trong số các loại cây rụng lá theo thời kỳ, thì Thích, Du, ….thỉnh thoảng cũng được tìm thấy.
Nghệ thuật chăm sóc cây cảnh
